در سوگ نلسون ماندلا، مشعل خاموش شده افریقا

محمود دهقانی: نلسون ماندلا قهرمان ملی آفریقای جنوبی و سراسر قاره آفریقا که مورد احترام سازمان‌ها و تمامی آزادی‌خواهان و طرفداران حقوق بشر جهان بود، حدود ساعت ٨ و پنجاه دقیقه شب به وقت افریقای جنوبی در روز پنج شنبه ۵ دسامبر ٢٠١٣ برابر با ١۴ آذر ١٣۹٢ در سن ۹۵ سالگی در گذشت. دکتر محمود دهقانی مطلبی را در این رابطه برای گریشنا ارسال کرده است.

  ماندلا سال ها برای رهائی ملتش و مبارزه با نژادپرستی در زندان به سر برده بود. نگارنده  در روزگار طلائی جوانی به عنوان عضو عفو بین الملل چند بار برای درخواست آزادی این قهرمان دربند، با آرم سازمان عفو بین الملل کارت پستال به وزارت دادگستری و مسئولان دولتی افریقای جنوبی پست کردم.

 “نلسون رولیهلاهلا ماندلا”، که فقط با نام کوتاه شده خود نلسون ماندلا بر سر زبان مردم جهان افتاد در هیجدهم جولای سال ۱۹۱۸ میلادی در روستائی در نزدیکی “اومتاتا” در “ترانسکی” افریقای جنوبی چشم بر جهان گشود. او نویسنده ای ژرف نگر بود که  تا سال های آخر عمر نیز برای آزادی و حقوق انسان دست از تلاش بر نداشت. پدرش از طوایف “تمبو” بود. نلسون از اوان نوجوانی یعنی روزگاری که چشم  بر بی عدالتی اقلیتی سفید پوست بر اکثریت سیاه پوست  سر زمین خود افریقای جنوبی گشود، عاشق حقوق و عدالت اجتماعی بود. او در کالج “فورت هر”  در رشته هنر و  از دانشگاه “ویتواترسراند” در سال ۱۹۴۲ میلادی درس خود را در رشته حقوق به پایان رساند. در سال ۱۹۴۴ عضو کنگره ملی افریقا شد و چهار سال بعد سرسختانه پا به میدان مبارزه خستگی ناپذیر خود بر علیه آپارتاید گذاشت.

 نلسون ماندلا یک بار در سال ۱۹۶۲ دستگیر و محکوم به پنج سال زندان با کار و اعمال شاقه شد. او سال ها در زندان “روبین اسلاند” در “کیپ تاون” بود که بعد آزاد شد. در دوران زندان فرزند کوچکش را از دست داد ولی رژیم ضد مردمی آپارتاید اجازه نداد او در مراسم اندوهبار خاکسپاری فرزندش حضور یابد. نلسون ماندلا  از کشورش فرار کرد و در خارج از کشور پناهنده سیاسی شد ولی شب و روز در پی تلاش برگشت به میهنش بود تا با برقراری آزادی اجتماعی به صورتی منطقی کشور را از دست اقلیت سفید پوست نژاد پرست آزاد کند.

 در روزگار پر مشقت زندان بود که به عنوان چهره نامدار ضد بی عدالتی و نژاد پرستی در افریقا و در کل جهان شناخته شد. نلسون ماندلا بشدت تحت تاثیر ماهاتما گاندی رهبر ملی هند قرار داشت.  آوازه این انسان راسخ و نستوه در جهان آنچنان پیچید که خواب را بر چشم نژاد پرستان حرام ساخت و با مبارزه حقوقی او و مردمش بود که سرانجام در فوریه ۱۹۹۰ میلادی از زندان آزاد شد.

 یک سال  بعد از رهائی از زندان حزب کنگره را که از سال ۱۹۶۰ میلادی ممنوع شده بود  به جریان انداخت و جان تازه ای در روح حزب دمید. نلسون ماندلا که در امریکا تا مدت ها پس از آزادی از زندان ، هنوز نامش در لیست تروریست ها قرار داشت گفته بود که این به دلیل مقاومت ما با آپارتاید است و ما تا آخر راه بر علیه نژادپرستی و برای حقوق اکثریت ملت خود از تلاش دست بر نخواهیم داشت.

 نلسون که  به مدت ۲۷سال یعنی از  ۴۴سالگی تا ۷۱ سالگی عمر خود را در زندان ها  گذرانده بود از طرف سازمان های بشر دوست جهان، بویژه سازمان عفو بین الملل، پشتیبانی و برای آزادی اش از زندان تلاش مستمر می شد چرا که او یک زندانی سیاسی به تمام معنا بود. او حتا پس از پیروزی نیز در همه محافل و حتا در  سفرهایش،  از حقوق انسان ها دفاع کرد.

 هنگامی که با رای قاطع هم میهنانش رئیس جمهور افریقای جنوبی شد با تمام وجود برای آبادانی و پی ریزی شالوده دمکراسی و دوری از دوگانگی و کینه، در کشورش تلاش نمود.او از حقوق همه انسان ها در سراسر جهان نیز دفاع می کرد. در سفری به استرالیا با پشتیبانی از حقوق سیاهان “ابوریجینال”  خشم عده ای را برانگیخت. او که ناطقی مسلط بود و بر جنبه های حقوقی بشر احاطه داشت با تبسم و نگاهی پر معنا پیروان فلسفه  نژاد پرستی را نکوهش می کرد.در همین حال اکثریت ملت استرالیا بر عکس اقلیتی نژاد پرست از نلسون ماندلا استقبال شایانی کردند.

ماندلا نه تنها از حقوق مردمی که در جهان حقوقشان پایمال شده است دفاع می کرد ، بلکه در مبارزه  با بیماری های مهلکی نظیر “ایدز” و سل نیز در تلاش بود. او که خود فرزند ۵۴  ساله اش ” ماگاکاتو ماندلا” را  در اثر بیماری ایدز فراگیر در جهان، از دست داد، گفت: بگذارید از ایدز آشکارا سخن بگوئیم و آن را نپوشانیم. در همین راستا بیل کلینتون رئیس جمهور پیشین ایالات متحده امریکا نیز با نلسون ماندلا هم داستان شد و گفت: آلودگی به ایدز نباید اسباب شرمندگی باشد.از سوی دیگر نلسون ماندلا هشدار داد ایدز نیز جنگی بر علیه بشریت است که نبرد علیه این بیماری  پیروز نخواهد شد مگر این که جامعه جهانی برای مقابله با بیماری سل و ایدز تلاش بیشتری کند. او از سران کشورهای گروه هشت خواست تا قدرت رهبری ، بصیرت و شجاعت سیاسی را در مبارزه با ایدز نشان دهند. یاد آوری این نکته ضروری است که نلسون ماندلا، این قهرمان حقوق بشر جهان، خود نیز نجات یافته از بیماری سل قلمداد می شد و در کشورش به دلیل فقر در دوران آپارتاید از چهل و پنج ملیون جمعیت این کشور پنج ملیون به بیماری ایدز مبتلا هستند.این اپیدمی در هند نیز چندین ملیون و در روسیه نیز شمار وحشتناکی  را مبتلا کرده است.

 با فریاد این انسان شرافتمند بود که بیل گیت بنیانگذار مایکروسافت برای مبارزه با اپیدمی ایدز در جهان،  ۴۵ ملیون دلار اهدا کرد. کنسرت های موسیقی عظیمی در چهار گوشه جهان بوسیله هنرمندان بر گذار شد تا با فروش بلیط به پژوهش و راه علاج این بیماری ها کمک شود. ستارگانی چون “ویل اسمیت” و ” آنی لنوکس”  و گروه “کویین” همراه با ” کتی ملوا”  و ” ایندیا آری”  و دیگر هنرمندان به منظور مبارزه با ایدز بر صحنه رفتند. جالب اینکه کنسرت، با شماره ا ی که بر روی پیراهن نلسون ماندلا در زندان آپارتاید “۴۶۶۶۴” بود،  نامگذاری شد.

 این پیر مبارز  و ژرف نگر، نه تنها برای پژوهش و از میان بردن ایدز و سل بلکه برای حقوق ملت ها ی دیگر کشورها نیز هیچگاه خاموش ننشست. او یکی از سیاستمداران بزرگ جهان بود که دخالت امریکا و دیگر زور گویان هم پیمان آنها را در خاور میانه محکوم  کرده و اعلام داشت که نگرش  امریکا تهدیدی برای صلح جهانی است. او به جرج بوش رئیس جمهور پیشین امریکا هشدار داده بود که به عراق حمله نکند.

 نلسون ماندلا در همه جا از ایرانیان با نام نیک سخن می راند و اقدام ایران  پس از انقلاب  را در پی قطع رابطه با افریقای جنوبی در دوره ی حکومت اقلیت سفید پوست نژاد پرست ، ستود. او کودتای شوم بیست هشت مرداد و سرنگونی حکومت ملی دکتر محمد مصدق بوسیله امریکا را نیز محکوم کرد. ماندلا که برنده ی جایزه ی صلح نوبل  نیز بود  پس از انتخاب به عنوان رئیس جمهور کشورش نسبت به اقلیت سفید پوست، به جای انتقام، روش صادقانه ای در پیش گرفت و رو به ملت خود اعلام داشت ما می خواهیم کشورمان را بسازیم. می بخشیم اما فراموش نمی کنیم. در همان حال از سفید پوستانی که در دوران ستم آپارتاید در کنار سیاهان بودند نیز تشکر کرد و با این کار به اکثریت سیاهپوست یادآوری کرد که همه ی سفید پوستان نژاد پرست نیستند. ازمیان همه  از خانم “هلن سوزمن” به نیکی یاد کرد.

هلن سوزمن دختر یک مهاجر یهودی اهل لیتوانی، تنها نماینده ای در پارلمان سفید پوستان بود که نژاد پرستی را محکوم می کرد و دوبار هم نامزد جایزه صلح بوده است. نلسون ماندلا در  کتاب خاطرات خود نوشته است: دیدن این زن بی باک در حالی که به داخل سلول چشم دوخته  و در محوطه زندان راه می رفت صحنه ای فوق العاده بود. او تنها زنی بود که با حضورش سلول های ما مزین می شد. هلن  سوزمن که تقریبا همسن ماندلا بود و در ۱۹۱۷ به دنیا آمده بود در سن نود و یک سالگی درگذشت و نلسون ماندلا برایش احترام بسیار قایل بود.

 نلسون ماندلا پس از پیروزی در کشورش دست به اتحاد مردم خود از هر رنگ زد.اندیشه ژرف و بدون بغض نلسون ماندلا که آینده کشورش را در نظر داشت،  آقای “اف دبلیو دکلرک” رقیب پیشین و رئیس جمهور سفید پوست  افریقای جنوبی را به تحسین واداشت و نلسون ماندلا را یکی از شخصیت های بزرگ قرن توصیف کرد و خود نیز به دلیل درک واقعیت ها در سال ۱۹۹۳ میلادی جایزه ی صلح نوبل را دریافت نمود. ” اف دبلیو دکلرک” گفت  نلسون ماندلا شخصیتی با وقار ، فروتن و با اعتماد به نفس است که با نام نیکی که دارد جامعه ی از هم جدا شده ی ما را به هم متصل کرده است.

 نام نیک نلسون ماندلا، این ابر مرد انساندوست، سمبلی است برای جوامعی که می خواهند با عقاید گوناگون و از هر رنگ و مرام ، با مسالمت و احترام به دگر اندیشان و در سایه ی آزادی کشورشان را در مسیر عدل و عدالت رهبری  کنند و بسازند. در سوگ این فرزند قهرمان افریقا و دوست دار بشر، تمامی رهبران جهان با ادیان و اندیشه های گوناگون، به ملت افریقا تسلیت گفتند و برخی کشورها نیز پرچم های خود را نیمه برافراشته کرده عزای عمومی اعلام نمودند.

 باری:  با نام نیک به یادگار مانده نلسون ماندلا  در حافظه بشریت و همه رهبران مسئول در این جهان و با استقبال از غزل عرفی شیرازی خودمان: چنان با نیک و بد عرفی، به سر کن کز پس مردن / مسلمانت به زمزم شوید و هندو بسوزاند.