هفت‌برکه – گریشنا: دیشب اول تیرماه ۱۳۹۸ در حسینیه ولی عصر(عج)، با حضور امام جمعه گراش و جمعی از صاحب‌نظران و فعالان اجتماعی، یک جلسه برای هم‌اندیشی در زمینه‌ی بهسازی مراسم ترحیم در شهر گراش و پیراستن آن از رسوم و عادات اضافه برگزار شد.
به گزارش هفت‌برکه، مسعود محسن‌زاده، از فرهنگیان باسابقه‌ی گراش و یکی از طراحان این جلسه، در توضیح این جلسه به گریشنا گفت: «جلسه‌ی دیشب، اولین جلسه توجیهی و هم‌اندیشی طرح بهسازی مراسم عزاداری بود که جمع خوبی در آن حضور یافتند و نظرات خودشان را در مورد طرح ارائه دادند و امام جمعه محترم نیز جمع‌بندی کردند. نهایتا به این نتیجه رسیدیم که این طرح قابل قبول است و باید عملیاتی شود.»
محسن‌زاده درباره‌ی ایده‌ی اولیه‌ی این طرح، مهم‌ترین نکات مطرح شده، و مراحل دیگر برای توجیه و اطلاع‌رسانی آن نیز توضیحات مفصلی برای گریشنا ارسال کرده است. چهار نکته‌ی عمده‌ای که در این طرح پیشنهاد شده است شامل حذف طعام روز سوم، کم کردن مدت عزاداری، کم کردن پذیرایی در مجالس عزاداری، و حذف بنرها و پارچه‌های تسلیت است.
سابقه و ایده‌ی طرح
مسعود محسن‌زاده درباره‌ی ایده‌ی این طرح می‌گوید: «ایده طرح بهسازی مراسم عزاداری از تابستان ۱۳۹۶ بعد از فوت یکی از بستگان بنده به ذهنم رسید. احساس کردم بعضی از اعمالی که ما در مراسم ترحیم انجام می‌دهیم، اضافه است و باعث زحمت صاحبان عزا می‌شود. با مقداری تامل در این قضیه و تحقیق از تعداد زیادی از همشهریان، متوجه شدم که اکثریت مردم نیز با این قضیه موافقند و لازم است یک بازنگری در این مراسم بشود. ولی مساله چشم‌وهم‌چشمی باعث می‌شود کسی به خودش جرات ندهد که بعضی از این اعمال که اضافه است و مورد قبول دین هم نیست، از مراسم حذف شود. پس تصمیم گرفتیم طرحی بنویسیم و نکاتی در نظر بگیریم که قابلیت اجرا داشته باشد و مردم هم آن را قبول کنند. احساس کردیم که باید این مساله را با پشتیبانی امام جمعه محترم و صاحب‌نظران و تریبون‌داران و اصحاب رسانه عمومی کنیم تا همه همشهریان پشتیبانی کنند.»
او درباره سابقه‌ی انجام چنین طرح‌هایی در گراش نیز می‌گوید: «ما در این زمینه سابقه‌ی خوبی در شهر گراش در زمان امامت شیخ محمدرضا اسماعیلی داریم. این سابقه در مورد حذف توزیع کله قند در مراسم عقدکنان بود، که از قدیم در گراش مرسوم بود و با اقدام ایشان حذف شد و اکنون همه راضی هستند.»
محسن‌زاده نقبی هم به رسم پسندیده‌ی گذشته می‌زند که امروزه از یاد رفته است: «در زمان‌های قدیم، وقتی یکی از افراد خانواده‌ای فوت می‌کرد، آشپزخانه‌ی آن خانواده تا چند روز تعطیل می‌شد و صاحب عزا به هیچ وجه خودش را درگیر تهیه غذا نمی‌کرد و برعکس، بستگان او برایش سفره می‌کردند. این رسم خیلی خوبی بود که کنار گذاشته شده و در عوض، به جایی رسیده‌ایم که وقتی صاحبان عزا مصیبتی می‌بینند، به جای این که تسلای خاطر بهشان بدهیم، بیشتر به این فکر هستند که در برنامه مجلس ترحیم بتوانند خوب از مهمانان پذیرایی کنند.»
او به مکروه بودن این قضیه در دین اسلام هم اشاره می‌کند: «ما در رساله‌های عملیه هم داریم که این کار مکروه شمرده شده است. در رساله عملیه امام خمینی(ره) در مساله شماره ۶۳۲ نوشته‌اند: «مستحب است تا سه روز برای اهل خانه میت غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان مکروه است.» پس ما نباید به خودمان اجازه بدهیم که در مجلس اطعامِ صاحب عزا شرکت کنیم. اینها تلنگری بود برای شروع طرح بهسازی مراسم عزاداری.»
چهار نکته‌ی عمده در طرح
مسعود محسن‌زاده چهار نکته‌ی اصلی طرح را (یعنی حذف طعام روز سوم در مساجد و حسینیه‌ها، کم کردن مدت عزاداری به دو روز، کاهش دادن پذیرایی در مجالس عزاداری، و حذف بنرها و پارچه‌های تسلیت بر دیوار منزل صاحب عزا) به تفصیل توضیح می‌دهد.
«اول از همه، حذف برنامه اطعام روز سوم متوفیان بود که باید از دوش صاحبان عزا برداشته شود. عمده‌ترین نکته در این طرح همین است. به همین خاطر اعلام کردیم که در شروع کار، برای این که افراد متهم به خست و بخیلی نشوند و این رسم بیخود هم برچیده شود، اعلام شود که به جای اطعام روز سوم به صورت علنی و در مساجد و حسینیه‌ها، صاحبان عزا طبق نظر خودشان قسمتی از هزینه را به موسسات خیریه در سطح شهر تقدیم می‌کنند تا به مصرف نیازمندان حقیقی و واقعی برسانند. در عمل اطعام حذف می‌شود و با نصب یک بنر در محل مجلس ترحیم، صاحب عزا اعلام می‌کند که هزینه را قربه الی الله و برای شادی روح آن مرحوم، تقدیم موسسات خیریه می‌کنند. بدین ترتیب، آنهایی که بضاعت مالی بهتری دارند، پولشان در راه کمک به نیازمندان صرف می‌شود. خانواده‌هایی هم که بضاعت مالی کمتری دارند، دیگر مورد سوال واقع نمی‌شوند که چقدر به موسسات کمک کرده‌اند. و لازم نیست مبلغ اعلام شود.»
محسن‌زاده از استقبال خانواده‌ها از این بخش طرح تاکنون صحبت می‌کند: «البته تا الآن خانواده‌های مختلفی این کار را کرده‌اند. خط‌شکن این قضیه، خانواده شهید علی مهیایی بودند که این همت را کردند و خانواده‌های دیگر هم پیگیری می‌کنند.»
نکته دوم، طولانی بودن مدت عزاداری است. محسن‌زاده در این خصوص توضیح می‌دهد: «ممکن است در میان خانواده مصیبت‌زده، افراد متشخص یا مسئول اداره یا پست مهمی باشند و اگر قرار باشد سه روز متوالی کارشان را تعطیل کنند و در مسجد و حسینیه‌ها به مجلس ترحیم برسند، عملا مراجعین آنها هم به دردسر می‌افتند.»
او پیشنهاد مطرح‌شده در این طرح را اینگونه توضیح می‌دهد: «در گراش، معمولا سه روز در مسجد می‌نشینند و هفت شب هم در منزل. اما در بعضی شهرهای همجوار، یک روز بیشتر در مسجد نمی‌نشینند. لذا بنا بر این شد که به جای سه روز، فقط دو روز مجلس ترحیم در حسینیه و مسجد داشته باشیم: روزی که مرحوم دفن می‌شود و فردای آن روز؛ و به جای هفت شب در خانه نیز تنها سه شب مجلس ختم برگزار شود. ما می‌توانیم تسلیت و همدردی را در فضای مجازی و در روزنامه‌ها و تلفنی و طرق دیگر اظهار کنیم.»
پارچه‌نویسی و بنر زدن افراد برای صاحبان عزا، نکته سوم این طرح است. به گفته محسن‌زاده، این کار هم هزینه‌بر و هم وقت‌گیر است و هم باعث گلایه‌های مختلف می‌شود. لازم نیست ما ۵۰ تا ۱۰۰ بنر بزنیم که هم تهیه‌اش مشکلات زیادی دارد، هم نصب کردنش دردسر دارد. یک پارچه یا بنر برای اعلام می‌توان نصب کرد.»
و مساله‌ی چهارم، پذیرایی از مهمانان در مجالس ترحیم است. محسن‌زاده در این خصوص هم توضیح می‌دهد: « قرار بر این شد که در خصوص نحوه‌ی پذیرایی از مهمانان در مجلس ترحیم، بازنگری شود. در مساجد و حسینیه‌ها در این دور روز که مجلس برقرار است، صرفا با آب و چای از مردم پذیرایی شود. برای مجالس در منزل هم لازم نیست برای تک‌تک افراد پیش‌دستی و نوشیدنی و شیرینی آورده شود. می‌توان یک میز در قسمت ورودی آن منزل به عنوان میز پذیرایی در نظر گرفت و مقداری شیرینی و نوشیدنی و آب بر آن گذاشت تا کسانی که مایل هستند از آن استفاده کنند.»
راهکارهای ترویج طرح
مسعود محسن‌زاده تاکید می‌کند که هدف از این بازنگری‌ها، علاوه بر کم کردن زحمت صاحب عزا و دوری از مکروهات، ترویج خوداندیشی و تفکر در مرگ در مجالس عزاست: «ما باید در مجلس به فاتحه‌خوانی، صلوات فرستادن و تفکر در خودمان و نوبت مرگ خودمان بپردازیم.»
او برای اجرای این طرح چند راهکار نیز پیشنهاد می‌دهد: «جلسه شب گذشته، مرحله اول بود که نتیجه خوبی هم داشت. بعد از این که این توجیه در بخش برادران انجام شد، قرار شده که این طرح مکتوب شود و از طریق فضای مجازی بین تمام گروه‌ها پخش شود تا همه نسبت به این موضوع اطلاع پیدا کنند و انشالله عملا آن را به کار بگیرند.»
مراحل بعدی که محسن‌زاده پیشنهاد داده است، به این شرح است: «چون قسمت عمده‌ی ضمانت اجرایی این طرح به خواهران برمی‌گردد، یک جلسه تکمیلی برای بخش خواهران هم گذاشته می‌شود که آنها هم همراهی کنند و خانواده‌ها از طرف خانم‌ها تحت فشار قرار نگیرند. متعاقب آن در تریبون نماز جمعه، این بحث عملا کلید خواهد خورد. مقرر شد امام جمعه محترم در نماز این هفته یا هفته‌های آتی، این بحث را کامل توضیح خواهند داد و از همه مردم می‌خواهند که از این طرح حمایت کنند. البته این طرح اختیاری است، و اجباری در کار نیست. مردم ان‌شاءلله به اختیار خودشان و با طیب خاطر آن را اجرا می‌کنند، تا شاهد بهسازی مراسم ترحیم در گراش باشیم.»
والا از هزینه های غیر ضروری عروسی کم کنن بهتره تا طعام روز سوم عزا.اقلن عده ای بی بضاعت بهره میبرن
قدم بسیار پسندیده و نیکویی است. متأسفانه فرهنگ عزاداری ما گسسته از مبانی اعتقادی ما هم هست. وقتی عزادار یک سال یا بیشتر لباس عزا را از تن بیرون نمی آورد، عروسی ها و شادی ها را بر خود و حتی دیگران! حرام می کند، این بر اساس کدام آموزه ی دینی ماست؟ دینی که معتقد به جهان پس از مرگ است غم و شادی های دنیایی را این طور ماندگار و پایا نمی بیند که انسان بخواهد تمام زندگی خودش و دیگران را به مرگ عزیزی گره بزند. مرگ عزیز سخت است، سختترش نکنیم.