هفت‌برکه: با پیگیری جمعی از جوانان فداغ و اداره میراث فرهنگی گراش، ثبت سد تاریخی گمپو به نام فداغ تایید شد.
سد تاریخی گمپو، از آثار دوره ساسانی، در جنوب فداغ و شمال بخش بیرم در تنگه‌ای معروف به گری گمپو واقع گردیده است. مسیر دسترسی به سد از شمال و از طریق روستاهای فداغ و محمدزینا است. این بنا در تاریخ ۹ فروردین ۱۳۷۸ با شماره ۲۲۸۸ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
دهستان فداغ از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۳ از توابع بخش بیرم بود، به همین علت در پرونده اولیه، سد گمپو در محدوده بخش بیرم ثبت شده است. اصلاح این مورد چندین بار از سوی اهالی فداغ پیگیری شد. از جمله سال ۱۳۹۳ در دوره چهارم شورای اسلامی، موضوع از طریق استاندار فارس پیگیری شد.
به گزارش فداع‌نیوز، با تاسیس اداره میراث فرهنگی در شهرستان گراش، یک بار دیگر موضوع از سوی اهالی فداغ پیگیری شد. سرانجام ۱۴ دی‌ماه ۱۳۹۹ اداره کل میراث فرهنگی فارس در نامه‌ای اعلام کرد: «موقعیت جغرافیایی سد گمپو طی تقسیمات کشوری جدید در محدوده شهرستان گراش، بخش مرکزی، ۵ کیلومتری جاده محمدزینا قرار گرفته است.»
در پرونده اولیه نیز موقعیت سد گمپو در ۵ کیلومتر محمدزینا اعلام شده بود. با تایید مدیرکل میراث فرهنگی فارس، موقعیت قرارگیری سد گمپو در پرونده ثبتی این اثر اصلاح می‌شود تا خواسته مردم فداغ محقق شود.
سد گُری‌گُمپو (gori gompu) به سد گمپو شهرت دارد. گری‌گمپو در لهجه محلی به‌معنی گلوی انباشته‌شده از آب است. به نوشته حسن هوشمند در کتاب میرآب، این سدّ از جنس سنگ و ملاط ساروج ساخته شده است. حدود ۱۲متر ارتفاع دارد که در هر چهارمتر دریچه‌هایی برای خروج آب تعبیه شده است. نحوه‌ی آب‌گیری از این دریچه‌ها نیز در نوع خود بی‌نظیر است: بدین‌طریق که در زمان کم‌آبی، دریچه‌ها را با سنگ تراشیده به‌صورت خشکه‌چین مسدود می‌کردند و جهت جلوگیری از نشت آب، با ملاط گل چسبنده می‌پوشاندند. پس‌از آنکه سد پر از آب می‌شد، هرگاه لازم بود از بیرون با وسیله‌ای نظیر دیلم قسمت خشکه‌چینی را به‌داخل فشار می‌دادند و سنگ‌ها را به‌درون آب‌گیر رها می‌کردند. درنتیجه، دریچه خروج گشوده و آب مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت.
مسیر دسترسی به سد گمپو خاکی و ناهموار است و برای رسیدن به این سد تاریخی حتما باید با افراد محلی همراه شوید. سد گمپو را روی نقشه گوگل ببنید ( گوگل مپ).
