گریشنا (هفت برکه): هر قدر که در زمینه‌ی استفاده‌ی درست از وسایل گازی هشدار داده شود، باز هم کم است. فصل سرما می‌آید و استفاده از این وسایل مثل یک تیغ دولبه شروع می‌شود. اگر فکر می‌کنید این هشدارها تکراری است، کافی است آمار تلفات ناشی از گاز مونوکسید کربن را گوگل کنید.
جلال ایزدی، سرپرست مرکز مدیریت حوادث فوریت‌های پزشکی شهرستان گراش، این مطلب هشدارآمیز و آموزنده را برای گریشنا فرستاده است. او قاعدتا امیدوار است که امسال تعداد تلفن‌های اورژانسی در مورد گازگرفتگی به صفر برسد.
جلال ایزدی: سالانه تعداد زیادی ازهم‌وطنان ما در اثر مسمومیت با گاز مونواکسید کربن جان خود را از دست می‌دهند و یا دچار معلولیت‌های ذهنی و روانی ناشی از آن می‌گردند.
یکی از خطرناک‌ترین گازها که می‌تواند سبب مسمومیت تنفسی و آسیب‌های شدید مغزی و در نهایت منجر به مرگ شود، گاز مونواکسید کربن است. این گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه است و در اثر احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی مانند بنزین، زغال سنگ، نفت سفید، پلاستیک، چوب و گازهای طبیعی تولید می‌شود. و به همین خاطر، قاتل خاموش نامیده می‌شود.
میل ترکیبی مونواکسید کربن با هموگلوبین بسیار بیشتر از اکسیژن است و در خون با هموگلوبین ترکیب پایداری تشکیل می‌دهد. به تدریج با بالا رفتن میزان مونواکسید کربن در خون، میزان هموگلوبین آزاد و در دسترس برای انتقال اکسیژن کاهش می‌یابد و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن از جمله مغز نیز کاهش می‌یابد. همین مساله سبب بروز مسمومیت می‌شود و سیستم عصبی را دچار اختلال می‌کند و قدرت هرگونه اقدامی از فرد مسموم سلب می‌شود.
منابع تولیدکننده مونواکسید کربن
حواس‌تان به این وسایل باشد: گرم‌کننده خانگی (شامل اجاق‌ها و شومینه‌ها)، دودهای خارج شده ازاتومبیل، دودسیگار، کباب‌پزهای زغالی، فرهای آشپزخانه، منابع روشنایی گازسوز، تجهیزات صنعتی استفاده‌کننده از گاز پروپان، آب‌گرم‌کن‌های خراب، بخاری‌های نفتی، و اجاق گاز یا پلوپز که برای گرمایش استفاده می‌شود.
شرایطی که احتمال مسمومیت با مونواکسید کربن در آن بیشتر است
سعی کنید این شرایط خطرآفرین را تجربه نکنید: استفاده از تجهیزات کمکی مانند پیک‌نیک جهت گرمایش، نصب آبگرمکن در حمام، استفاده از بخاری گازسوز بدون دودکش در اتاق خواب، حمام و فضاهای کوچک و فاقد تهویه که سبب مسمومیت با مونواکسید کربن می‌شود. به یاد داشته باشید که خطر مسمومیت با مونواکسید کربن در فضاهای بسته افزایش می‌یابد.
علایم مسمومیت
در این نوع مسمومیت، علایم بالینی متنوعی ممکن است دیده شود و به دلیل متغییر بودن علایم و نشانه‌ها، مردم متاسفانه از مسمومیت با مونواکسید کربن غافل می‌شوند؛ تا اینکه سطح مسمومیت بسیار شدید می‌شود. علایم زودرس مسمومیت، بسیار شبیه به علایم آنفلوانزاست. در افراد زیادی که با هم در یک فضای گرمایش و تهویه ضعیف زندگی می‌کنند و علایم شبیه به آنفلوانزا دارند، مسمومیت با مونواکسید کربن را دور از دست نبینید. در مسمومیت حاد، معمولا علایم سردرد، سرخ شدن لب‌ها، سرگیجه و سیاهی رفتن چشم، سردرگمی و اغتشاش شعور، تنگی نفس، تهوع و استفراغ و احتمالا درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما ایجاد می‌شود. در بیماران مبتلا به ناراحتی قلبی، ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد. از سایر علایم مسمومیت، می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک‌ها اشاره کرد.
اقدامات اولیه
– بازکردن سریع درها و پنجره‌ها و قرارگرفتن فرد مسموم در معرض هوای تازه
– تماس فوری با ۱۱۵
– خاموش کردن وسایل و سیستم‌های حرارتی مورد استفاده در ساختمان
– اگر فرد مصدوم بیهوش است، تنفس او را بررسی کنید. در صورتی که فاقد تنفس باشد، عملیات احیا را آغاز کنید.
– در صورت در دسترس بودن اکسیژن، برای بیمار از آن استفاده کنید.
– بیدار بودن و یا به نظر هوشیار بودن می‌تواند نشانه‌های کاذب بهبود باشد.
اصول ایمنی و پیشگیری
– سیستم‌های گرمایی مانند بخاری، دودکش، آبگرمکن و… باید سالانه به وسیله یک کارشناس متخصص بازرسی شود.
– قبل از استفاده از وسایل گرمایشی، دودکش آن را کنترل کنید. از باز بودن مسیر آن اطمینان حاصل کنید و روزنه‌های آن را با فویل‌های آلومینیومی یا روش‌های مناسب دیگر مسدود کنید.
– دودکش بخاری هرچه کوتاه‌تر و مستقیم‌تر باشد بهتر است.
– محل اتصالات دودکش نیز باید محکم باشد،تا دودکش از جای خود بیرون نیاید.
– دودکش بخاری و آبگرمکن باید از نظر وجود انسداد و مسیرخروجی بازرسی و پاک‌سازی شود.
